تمدن تپه سیلک
قديميترين خاستگاه تمدن بشري را سيلك در كاشان عنوان ميكنند يعني اولين جايي كه شهرنشيني شكل گرفت
دوكهاي گلي و سنگي مربوط به هزارههاي دوم و سوم قبل از ميلاد پيدا شده، بيانگر آن است كه سيلك از قديميترين محلهاي ريسندگي نخ و بافت پارچه بوده است. اين ناحيه در شهريور 1320 ش براي نخستين بار در فهرست آثار باستاني به ثبت رسيد.قدمت اين تپهها به 7هزار سال ميرسد.
اولین خشت دنیا در سیلک زده شده است و ایرانیان مبدع اتاقهای مستطیل و مربع شکل بوده اند و این همه ابتدا در سیلک ساخته شده . مردمانی که کشاورز بوده اند و آنطور که میگویند اولین تجمع نیمه شهری دنیا را پدید آورده اند، مردگانشان را در ابتدا بصورت جنینی در کف اتاقها دفن میکردند و به مرور به گورستان بیرون شهر انتقال داده اند .
یکی از اولین سکونتگاهها بشر در منطقه مرکزی ایران بوده بعضی اولین منطقه روستایی را در انجا میدانند
-------------تپه های سیلک کاشان-------------
كاشان كهن ترين شهر جهان
دفترچه خاطرات سيلك ورق مي خورد
* كهن ترين زيگورات جهان با قدمت ۴۵۰۰ تا۴۷۰۰ سال پيش در سيلك كشف شده است* كاشان به استناد كشفيات محوطه باستاني سيلك، كهن ترين شهر جهان است* در كاشان از ۷۵۰۰ سال قبل تاكنون زندگي استمرار داشته استنفس در سينه هامان حبس شده بود. خاك ها آرام آرام كنار مي رفت و همه در سكوت مراقب بودند تا آسيبي به هيچ چيز وارد نشود.با هر بار كنار زدن خاك، گويي زوايايي از حافظه تاريخي يك قوم آشكار مي شد.
هوا سرد بود و سوز سرما از استخوان هايمان هم مي گذشت اما عشق به دانستن رازهاي سر به مهر روزگار كهن، پايمان را بر زمين منطقه ميخكوب كرده بود. كلنگ حفاري بر جايي سفت مي نشيند. شايد ردي از يك ديوار باشد، گوشه اي از يك معبد، اتاقك يك خانه و يا...در يك لحظه برق شوق در چشم ها مي درخشد. انگار سرنخي پيدا شده باشد. يكبار ديگر صفحه اول شناسنامه اي را كه پيش رويم است مرور مي كنم.نام: سيلك/ نام قديم: سي ارگ، سپيدارگ/ شماره شناسنامه: ۳۸/ محل صدور: كاشان/ تاريخ تولد: هزاره ششم پيش از ميلاد.آري ما در محوطه باستاني سيلك بوديم. در دل شهر كاشان، جايي كه گفته مي شود مي تواند كهن ترين شهر جهان محسوب شود. چرا كه به استناد كاوش هاي باستان شناسي، زندگي در آن از حدود ۷۵۰۰ سال قبل تاكنون تقريبا بي وقفه استمرار داشته است.اكنون هر يك از اعضاي گروه باستان شناسي در جايگاه خود مستقر شده اند تا با كند و كاو در لايه هاي اين تپه باستاني، به ناگفته هاي پيشينيان دست يابند. گويي هر بار كه كلنگ بر زمين مي خورد و خاك ها كنار مي رود، سطرهاي دفترچه خاطرات سيلك رؤيت مي شود. وقتي به سرپرست طرح بازنگري سيلك گفتم اين روزها سيلك خاطراتش را مرور مي كند متبسم پاسخ داد: اميدواريم روزي به اين دفترچه خاطرات دست يابيم و از اسرار نهفته در آن آگاه شويم. گفته مي شود با وجود ارزش هاي فرهنگي- تاريخي نهفته در دل تپه هاي سيلك كاشان و قدمت چند هزار ساله آن تا ۷۰ سال پيش هيچ كس از اهميت اين خطه آگاه نبود. به گفته مدير ميراث فرهنگي كاشان، قديمي ترين منبع و مأخذي كه فقط اشارتي بسيار كوتاه و مختصر به سيلك دارد، كتاب «مرآت القاسان» است كه در ربع آخر قرن ۱۳ هجري قمري توسط عبدالرحيم كلانتر ضرابي كاشاني تأليف شده است.مهندس سيف الله امينيان مي گويد: در اين كتاب از سيلك به عنوان يك از قلعه هاي قديمي به نام «سي ارگ» نام برده شده و در وجه اين تسميه نيز گفته شده كه چون رنگ خاكش نسبت به خاك اطراف، سفيدتر است موسوم به سپيدارگ شده و به مرور به سي ارگ و سپس سيلك تغيير نام داده است.دكتر صادق ملك شهميرزادي كه سرپرستي گروه باستان شناسي را عهده دار است درباره اين خطه باستاني مي گويد: از روزي كه «رومن گيرشمن» باستان شناس فرانسوي كلنگ حفاري را بر تپه هاي سيلك نشاند قريب ۷۰ سال مي گذرد.آن زمان سيلك، محوطه باستاني وسيعي بود در كنار روستاي «ديزجه» در سمت راست جاده اي كه كاشان را به فين متصل مي كرد.محوطه سيلك كه در ۲۴ شهريور ۱۳۱۰ خورشيدي با شماره ۳۸ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد، مشتمل بر دو تپه شمالي و جنوبي بود كه حدود ۶۰۰ متر از يكديگر فاصله داشتند و در اطراف تپه جنوبي دو گورستان باستاني وجود داشت. به گفته وي رومن گيرشمن (۱۹۷۹-۱۸۹۵) يكي از برجسته ترين باستان شناساني بود كه نزديك به نيم قرن در ايران به كاوش و پژوهش پرداخت و شايد نتيجه كاوش هاي او در سيلك بود كه اين محوطه باستاني را «سرآمد» كرد به گونه اي كه نام «سيلك» به بيشتر كتابهاي باستاني شناسي دنيا راه يافت.كشفيات اين باستان شناس فرانسوي در تپه هالي شمالي و جنوبي و دو گورستان مذكور از وجود آثاري از كهن ترين دوران استقرار در فلات مركزي ايران(از ۷۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پيش) خبر مي داد. از اين رو چون امروز محوطه باستاني سيلك در داخل محدوده شهر كاشان قرار دارد شايد بتوان كاشان را كهن ترين شهر جهان دانست كه زندگي در آن از حدود ۷۵۰۰ سال قبل تاكنون استمرار داشته است.اين باستان شناس مي افزايد: متأسفانه به علت گسترش ساخت و سازهاي شهري، امروزه ديوارهاي بلند و ساختمانهاي متعدد در عرصه و حريم اين محوطه باستاني تا جايي قد علم كرده اند كه دو تپه از يكديگر جدا شده و به زحمت از بالاي يكي، ديگري را مي توان مشاهده كرد. علاوه بر اينكه ديگر حتي اثري از دو گورستان مورد بحث وجود نداردو اين دو محوطه به كلي محو و نابود شده اند! دكتر ملك شهميرزادي معتقد است: سيلك هنوز به عنوان يكي از شاخص هاي اصلي مطالعات باستان شناسي پيش از تاريخ ايران و به خصوص مطالعات باستان شناسي پيش از تاريخ فلات مركزي ايران مورد توجه باستان شناسان قرار داشته و دارد.با روشن شدن هوا گويي از سوز سرماي زمستاني كاسته مي شود. ما آرام و آهسته بر سيلك ۷۵۰۰ ساله قدم مي زنيم و دكتر ملك با صبر و حوصله درباره شواهدي از كشف قديمي ترين زيگورات جهان در اين منطقه مي گويد: رومن گيرشمن باستان شناس فرانسوي در گزارش هاي خود به «سازه عظيم» اشاره مي كند و مي نويسد: قسمتي از اين بناي خشتي عظيم بر روي سكويي كه همان مصطبه بوده بنا شده است» و در پايان نيز نتيجه مي گيرد شبيه اين نوع سازه ها را مي توان در شهرهاي اوراتويي و مادي ادوار بعد نيز مشاهده كرد. بعدها پژوهشگران ديگري آمدند و بدون توجه به نكات ظريفي كه گيرشمن در توصيف «سازه عظيم» بكار برده است گفتند اين سازه عظيم يك دژ مادي است اما...هيأت طرح بازنگري سيلك در جريان آواربرداري پي برد آنچه كه گيرشمن به عنوان «سازه عظيم» نام برده در اصل بخش هايي از يكي از كهن ترين زيگوراتهايي است كه تاكنون در جهان باستان (ايران و بين النهرين) شناسايي شده است. گفته مي شود از ۳۲ زيگوراتي كه تاكنون در ايران و عراق براساس متون تاريخي (۱۱ نمونه) و براساس كشفيات باستان شناسي (۲۱ نمونه) شناسايي شده اند، ۵ زيگورات در ايران و ۲۷ زيگورات در عراق كنوني قرار دارد. زيگورات سيلك كهن ترين آنهاست و قدمت آن به ۴۵۰۰تا۴۷۰۰سال پيش مي رسد و اين دوره همزمان با آغاز نگارش و استفاده از خط بوده است.دكتر ملك باستان شناس مي گويد: سال گذشته آواربرداري و بازپيرايي قسمت هايي از پاگرد، بخش هايي از اولين سكو به ابعاد ۵۶ متر شرقي غربي و ۴۵ متر شمالي جنوبي، قسمت هايي از دومين سكو، قسمت كوچكي از دو رج خشت چيني ديواره شمالي سومين سكو و نيز بخش هايي از بالاترين راه شيبدار بالارو مشخص شد و ديگر ابهامي باقي نماند كه با بقاياي زيگوراتي روبرو هستيم كه حداقل سكوي سه طبقه داشته و چهار گوشه زيگورات رو به چهار جهت اصلي بوده است.به گفته اين باستان شناس، شگفت آورترين قسمت در ساختمان اين زيگورات دو نيم برجك مخروطي شكل است كه در سطح اولين سكو و متصل به ديواره شرقي دومين سكو اضافه شده بود.با توجه به اينكه چهار گوشه اين زيگورات رو به چهار جهت اصلي است، به نظر مي رسد اين ساخت و سازهاپس از پايان يافتن ساختمان اصلي زيگورات به قسمت شرقي اولين سكوي آن افزوده شده باشد. يعني به قسمتي كه هر روز صبح نخستين شعاع هاي خورشيد بامدادي به آن مي تابد، و بر اين اساس شايد بتوان نوعي نيايش خورشيد را با زيگورات سيلك ارتباط داد.حالا ديگر به كنار زيگورات رسيده ايم و گرماي اشعه خورشيد را بر صورتمان حس مي كنيم. گويي در فضاي اين زيگورات قرار گرفته ايم و نجواي مردم عهد باستان، گوشمان را نوازش مي كند. به راستي مردم آن زمان در اين زيگورات چه مناجاتي داشتند؟ سرپرست طرح بازنگري سيلك در توضيح مفهوم «زيگورات» مي گويد: زيگورات به بناي پله پله اي عظيمي اطلاق مي شود كه ابعاد هر طبقه آن نسبت به طبقه پايين تر كوچكتر مي شود درست مانند چند جعبه مكعب كه ابعاد آخري كوچكتر از يكي ما قبل آخر است. اين باستان شناس مي افزايد: زيگورات نامي آلماني است كه به اينگونه معماري مذهبي داده شده است. در سومري نام اين بناها «زيقورات» است كه «كوه» يا «بلندي» معني مي دهد و در ايلامي «زقرتو» و يا «كوكونو» ناميده مي شود.گفته مي شود «كوكونو» نام معبدي بوده كه بر بالاي آخرين سكو ساخته مي شده و مجسمه ويژه خداي حامي شهري كه زيگورات در كنار معبد اصلي آن شهر ساخته شده بود، آنجا قرار مي دادند كه دسترسي به آن تنها براي والاترين كاهن يا كاهنه شهر امكان پذير بود. بعدها «كوكونو» در زبان ايلامي، نام خاص براي زيگورات شد.دكتر صادق ملك شهميرزادي اضافه مي كند: در زبان سومري به معبد ساخته شده بر بالاي آخرين سكو «شخورو» به معني «اتاق انتظار» و يا «اتاق گذرگاه» گفته مي شد و در زبان بابلي، معبد بالاي زيگورات «گي گونو» نام داشت.وقتي شنيديم در ساخت زيگورات سيلك از بيش از يك ميليون و ۲۵۰ هزار خشت در ابعاد ۱۵*۳۵*۳۵ سانتي متر استفاده شده متعجب بوديم كه چند كارگر و طي چه مدت موفق به ساخت اين زيگورات شده اند؟سرپرست طرح بازنگري اعتقاد داشت پاسخ به اين قبيل پرسش ها نياز به زمان دارد و هيچ كس نمي تواند ادعا كند چه وقت، پرده از ابهامات اين زيگورات برداشته مي شود!او مي گويد ما در اينجا با پرسش هاي بسياري مواجه هستيم براي مثال: عدد ۵ به صورت چشمگيري در اندازه هاي مختلفي كه در ساختمان زيگورات بكار برده شده مشاهده مي شود و معلوم نيست چه نقشي در رياضيات زمان احداث زيگورات داشته است؟ براي نمونه ابعاد خشت ها در طول و عرض و ضخامت به پنج ختم مي شود (۱۵*۳۵*۳۵)، طول و عرض سكوي اول (۴۵*۴۵)، سكوي دوم (۳۵*۳۵) و سكوي سوم (۲۵*۲۵) همگي به عدد پنج ختم مي شوند! دكتر ملك، باستان شناس مي افزايد: از آنجا كه زيگورات براي احترام و تقديس خدا و يا خدايان خاصي ساخته مي شده نمي دانيم زيگورات سيلك براي تقديس و احترام به كدام خدا يا خدايان ساخته شده است؟ و با توجه به اينكه محل افزوده هاي بعدي بر بالاي سكوي اول به گونه اي انتخاب شده كه نخستين پرتو خورشيد آن را روشن كند آيا مي توان تصور كرد كه در انديشه اعتقادي ساكنان باستاني سيلك «خورشيد» در جايگاه والاتري نسبت به ساير پديده هاي طبيعي قرار داشته است؟ همچنين با توجه به اينكه چهار گوشه زيگورات منطبق با چهار جهت اصلي است، مهندس سازنده زيگورات اطلاعات نجومي و رياضي را براي انجام محاسباتي تا به اين اندازه دقيق چگونه بدست آورده بود و آيا در زمان ساخت زيگورات عدد «صفر» شناخته شده بود؟
كاشان كهن ترين شهر جهان
دفترچه خاطرات سيلك ورق مي خورد
* كهن ترين زيگورات جهان با قدمت ۴۵۰۰ تا۴۷۰۰ سال پيش در سيلك كشف شده است* كاشان به استناد كشفيات محوطه باستاني سيلك، كهن ترين شهر جهان است* در كاشان از ۷۵۰۰ سال قبل تاكنون زندگي استمرار داشته استنفس در سينه هامان حبس شده بود. خاك ها آرام آرام كنار مي رفت و همه در سكوت مراقب بودند تا آسيبي به هيچ چيز وارد نشود.با هر بار كنار زدن خاك، گويي زوايايي از حافظه تاريخي يك قوم آشكار مي شد.
هوا سرد بود و سوز سرما از استخوان هايمان هم مي گذشت اما عشق به دانستن رازهاي سر به مهر روزگار كهن، پايمان را بر زمين منطقه ميخكوب كرده بود. كلنگ حفاري بر جايي سفت مي نشيند. شايد ردي از يك ديوار باشد، گوشه اي از يك معبد، اتاقك يك خانه و يا...در يك لحظه برق شوق در چشم ها مي درخشد. انگار سرنخي پيدا شده باشد. يكبار ديگر صفحه اول شناسنامه اي را كه پيش رويم است مرور مي كنم.نام: سيلك/ نام قديم: سي ارگ، سپيدارگ/ شماره شناسنامه: ۳۸/ محل صدور: كاشان/ تاريخ تولد: هزاره ششم پيش از ميلاد.آري ما در محوطه باستاني سيلك بوديم. در دل شهر كاشان، جايي كه گفته مي شود مي تواند كهن ترين شهر جهان محسوب شود. چرا كه به استناد كاوش هاي باستان شناسي، زندگي در آن از حدود ۷۵۰۰ سال قبل تاكنون تقريبا بي وقفه استمرار داشته است.اكنون هر يك از اعضاي گروه باستان شناسي در جايگاه خود مستقر شده اند تا با كند و كاو در لايه هاي اين تپه باستاني، به ناگفته هاي پيشينيان دست يابند. گويي هر بار كه كلنگ بر زمين مي خورد و خاك ها كنار مي رود، سطرهاي دفترچه خاطرات سيلك رؤيت مي شود. وقتي به سرپرست طرح بازنگري سيلك گفتم اين روزها سيلك خاطراتش را مرور مي كند متبسم پاسخ داد: اميدواريم روزي به اين دفترچه خاطرات دست يابيم و از اسرار نهفته در آن آگاه شويم. گفته مي شود با وجود ارزش هاي فرهنگي- تاريخي نهفته در دل تپه هاي سيلك كاشان و قدمت چند هزار ساله آن تا ۷۰ سال پيش هيچ كس از اهميت اين خطه آگاه نبود. به گفته مدير ميراث فرهنگي كاشان، قديمي ترين منبع و مأخذي كه فقط اشارتي بسيار كوتاه و مختصر به سيلك دارد، كتاب «مرآت القاسان» است كه در ربع آخر قرن ۱۳ هجري قمري توسط عبدالرحيم كلانتر ضرابي كاشاني تأليف شده است.مهندس سيف الله امينيان مي گويد: در اين كتاب از سيلك به عنوان يك از قلعه هاي قديمي به نام «سي ارگ» نام برده شده و در وجه اين تسميه نيز گفته شده كه چون رنگ خاكش نسبت به خاك اطراف، سفيدتر است موسوم به سپيدارگ شده و به مرور به سي ارگ و سپس سيلك تغيير نام داده است.دكتر صادق ملك شهميرزادي كه سرپرستي گروه باستان شناسي را عهده دار است درباره اين خطه باستاني مي گويد: از روزي كه «رومن گيرشمن» باستان شناس فرانسوي كلنگ حفاري را بر تپه هاي سيلك نشاند قريب ۷۰ سال مي گذرد.آن زمان سيلك، محوطه باستاني وسيعي بود در كنار روستاي «ديزجه» در سمت راست جاده اي كه كاشان را به فين متصل مي كرد.محوطه سيلك كه در ۲۴ شهريور ۱۳۱۰ خورشيدي با شماره ۳۸ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد، مشتمل بر دو تپه شمالي و جنوبي بود كه حدود ۶۰۰ متر از يكديگر فاصله داشتند و در اطراف تپه جنوبي دو گورستان باستاني وجود داشت. به گفته وي رومن گيرشمن (۱۹۷۹-۱۸۹۵) يكي از برجسته ترين باستان شناساني بود كه نزديك به نيم قرن در ايران به كاوش و پژوهش پرداخت و شايد نتيجه كاوش هاي او در سيلك بود كه اين محوطه باستاني را «سرآمد» كرد به گونه اي كه نام «سيلك» به بيشتر كتابهاي باستاني شناسي دنيا راه يافت.كشفيات اين باستان شناس فرانسوي در تپه هالي شمالي و جنوبي و دو گورستان مذكور از وجود آثاري از كهن ترين دوران استقرار در فلات مركزي ايران(از ۷۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پيش) خبر مي داد. از اين رو چون امروز محوطه باستاني سيلك در داخل محدوده شهر كاشان قرار دارد شايد بتوان كاشان را كهن ترين شهر جهان دانست كه زندگي در آن از حدود ۷۵۰۰ سال قبل تاكنون استمرار داشته است.اين باستان شناس مي افزايد: متأسفانه به علت گسترش ساخت و سازهاي شهري، امروزه ديوارهاي بلند و ساختمانهاي متعدد در عرصه و حريم اين محوطه باستاني تا جايي قد علم كرده اند كه دو تپه از يكديگر جدا شده و به زحمت از بالاي يكي، ديگري را مي توان مشاهده كرد. علاوه بر اينكه ديگر حتي اثري از دو گورستان مورد بحث وجود نداردو اين دو محوطه به كلي محو و نابود شده اند! دكتر ملك شهميرزادي معتقد است: سيلك هنوز به عنوان يكي از شاخص هاي اصلي مطالعات باستان شناسي پيش از تاريخ ايران و به خصوص مطالعات باستان شناسي پيش از تاريخ فلات مركزي ايران مورد توجه باستان شناسان قرار داشته و دارد.با روشن شدن هوا گويي از سوز سرماي زمستاني كاسته مي شود. ما آرام و آهسته بر سيلك ۷۵۰۰ ساله قدم مي زنيم و دكتر ملك با صبر و حوصله درباره شواهدي از كشف قديمي ترين زيگورات جهان در اين منطقه مي گويد: رومن گيرشمن باستان شناس فرانسوي در گزارش هاي خود به «سازه عظيم» اشاره مي كند و مي نويسد: قسمتي از اين بناي خشتي عظيم بر روي سكويي كه همان مصطبه بوده بنا شده است» و در پايان نيز نتيجه مي گيرد شبيه اين نوع سازه ها را مي توان در شهرهاي اوراتويي و مادي ادوار بعد نيز مشاهده كرد. بعدها پژوهشگران ديگري آمدند و بدون توجه به نكات ظريفي كه گيرشمن در توصيف «سازه عظيم» بكار برده است گفتند اين سازه عظيم يك دژ مادي است اما...هيأت طرح بازنگري سيلك در جريان آواربرداري پي برد آنچه كه گيرشمن به عنوان «سازه عظيم» نام برده در اصل بخش هايي از يكي از كهن ترين زيگوراتهايي است كه تاكنون در جهان باستان (ايران و بين النهرين) شناسايي شده است. گفته مي شود از ۳۲ زيگوراتي كه تاكنون در ايران و عراق براساس متون تاريخي (۱۱ نمونه) و براساس كشفيات باستان شناسي (۲۱ نمونه) شناسايي شده اند، ۵ زيگورات در ايران و ۲۷ زيگورات در عراق كنوني قرار دارد. زيگورات سيلك كهن ترين آنهاست و قدمت آن به ۴۵۰۰تا۴۷۰۰سال پيش مي رسد و اين دوره همزمان با آغاز نگارش و استفاده از خط بوده است.دكتر ملك باستان شناس مي گويد: سال گذشته آواربرداري و بازپيرايي قسمت هايي از پاگرد، بخش هايي از اولين سكو به ابعاد ۵۶ متر شرقي غربي و ۴۵ متر شمالي جنوبي، قسمت هايي از دومين سكو، قسمت كوچكي از دو رج خشت چيني ديواره شمالي سومين سكو و نيز بخش هايي از بالاترين راه شيبدار بالارو مشخص شد و ديگر ابهامي باقي نماند كه با بقاياي زيگوراتي روبرو هستيم كه حداقل سكوي سه طبقه داشته و چهار گوشه زيگورات رو به چهار جهت اصلي بوده است.به گفته اين باستان شناس، شگفت آورترين قسمت در ساختمان اين زيگورات دو نيم برجك مخروطي شكل است كه در سطح اولين سكو و متصل به ديواره شرقي دومين سكو اضافه شده بود.با توجه به اينكه چهار گوشه اين زيگورات رو به چهار جهت اصلي است، به نظر مي رسد اين ساخت و سازهاپس از پايان يافتن ساختمان اصلي زيگورات به قسمت شرقي اولين سكوي آن افزوده شده باشد. يعني به قسمتي كه هر روز صبح نخستين شعاع هاي خورشيد بامدادي به آن مي تابد، و بر اين اساس شايد بتوان نوعي نيايش خورشيد را با زيگورات سيلك ارتباط داد.حالا ديگر به كنار زيگورات رسيده ايم و گرماي اشعه خورشيد را بر صورتمان حس مي كنيم. گويي در فضاي اين زيگورات قرار گرفته ايم و نجواي مردم عهد باستان، گوشمان را نوازش مي كند. به راستي مردم آن زمان در اين زيگورات چه مناجاتي داشتند؟ سرپرست طرح بازنگري سيلك در توضيح مفهوم «زيگورات» مي گويد: زيگورات به بناي پله پله اي عظيمي اطلاق مي شود كه ابعاد هر طبقه آن نسبت به طبقه پايين تر كوچكتر مي شود درست مانند چند جعبه مكعب كه ابعاد آخري كوچكتر از يكي ما قبل آخر است. اين باستان شناس مي افزايد: زيگورات نامي آلماني است كه به اينگونه معماري مذهبي داده شده است. در سومري نام اين بناها «زيقورات» است كه «كوه» يا «بلندي» معني مي دهد و در ايلامي «زقرتو» و يا «كوكونو» ناميده مي شود.گفته مي شود «كوكونو» نام معبدي بوده كه بر بالاي آخرين سكو ساخته مي شده و مجسمه ويژه خداي حامي شهري كه زيگورات در كنار معبد اصلي آن شهر ساخته شده بود، آنجا قرار مي دادند كه دسترسي به آن تنها براي والاترين كاهن يا كاهنه شهر امكان پذير بود. بعدها «كوكونو» در زبان ايلامي، نام خاص براي زيگورات شد.دكتر صادق ملك شهميرزادي اضافه مي كند: در زبان سومري به معبد ساخته شده بر بالاي آخرين سكو «شخورو» به معني «اتاق انتظار» و يا «اتاق گذرگاه» گفته مي شد و در زبان بابلي، معبد بالاي زيگورات «گي گونو» نام داشت.وقتي شنيديم در ساخت زيگورات سيلك از بيش از يك ميليون و ۲۵۰ هزار خشت در ابعاد ۱۵*۳۵*۳۵ سانتي متر استفاده شده متعجب بوديم كه چند كارگر و طي چه مدت موفق به ساخت اين زيگورات شده اند؟سرپرست طرح بازنگري اعتقاد داشت پاسخ به اين قبيل پرسش ها نياز به زمان دارد و هيچ كس نمي تواند ادعا كند چه وقت، پرده از ابهامات اين زيگورات برداشته مي شود!او مي گويد ما در اينجا با پرسش هاي بسياري مواجه هستيم براي مثال: عدد ۵ به صورت چشمگيري در اندازه هاي مختلفي كه در ساختمان زيگورات بكار برده شده مشاهده مي شود و معلوم نيست چه نقشي در رياضيات زمان احداث زيگورات داشته است؟ براي نمونه ابعاد خشت ها در طول و عرض و ضخامت به پنج ختم مي شود (۱۵*۳۵*۳۵)، طول و عرض سكوي اول (۴۵*۴۵)، سكوي دوم (۳۵*۳۵) و سكوي سوم (۲۵*۲۵) همگي به عدد پنج ختم مي شوند! دكتر ملك، باستان شناس مي افزايد: از آنجا كه زيگورات براي احترام و تقديس خدا و يا خدايان خاصي ساخته مي شده نمي دانيم زيگورات سيلك براي تقديس و احترام به كدام خدا يا خدايان ساخته شده است؟ و با توجه به اينكه محل افزوده هاي بعدي بر بالاي سكوي اول به گونه اي انتخاب شده كه نخستين پرتو خورشيد آن را روشن كند آيا مي توان تصور كرد كه در انديشه اعتقادي ساكنان باستاني سيلك «خورشيد» در جايگاه والاتري نسبت به ساير پديده هاي طبيعي قرار داشته است؟ همچنين با توجه به اينكه چهار گوشه زيگورات منطبق با چهار جهت اصلي است، مهندس سازنده زيگورات اطلاعات نجومي و رياضي را براي انجام محاسباتي تا به اين اندازه دقيق چگونه بدست آورده بود و آيا در زمان ساخت زيگورات عدد «صفر» شناخته شده بود؟
