سومریان
سومریان از اقوام باستانی ساکن در جنوب سرزمین کنونی عراق یعنی میانرودان (سرزمین میان دو رود دجله وفرات) و شمال خلیج فارس بودند. ایشان از جمله در شهر باستانی بابل سکنی داشتند و تمدنی بسیار با کیفیت متعالی و بلند مرتبه پی ریزی نمودند
[ ورود سومریان
تاریخ ورود سومریان به این سرزمین دقیقا معلوم نیست، ولی بر اساس کاوشهای باستان‌شناسان سومریان حدودا 4500سال قبل ازمیلاداولین تمدن درخشان بشری را پایه گذاری کردند و دولت شهرهای باشکوهی چون اور، اوروک، نیپور، کیش، لاگاش، اریدو و غیره بنا نهادند، لازمه ایجادچنین تمدنی اینست که سومریان حداقل 500 سال قبل از بوجودآوردن دولت شهرها، در منطقه حضورداشته باشند یعنی می‌توان گفت سومریان 4500-5000 سال قبل از میلاد در منطقه میانرودان بوده اند.این باور که چرا سومریان را اولین قوم تشکل یافته میخوانند چند علت دارد.ابتدایی‌ترین و برترین آثار کشاورزی که نشانهٔ زندگی اجتماعی آنان است،ابزار سازی ودانش استفاده از فلزات،خط و نوشته که مهم‌ترین اختراع بشری است(خط سومریان میخی بوده و حدود 4500_5000 سال قدمت دارد.)و وجود شهرهای مستقل.
[ خاستگاه سومریان
درباره خاستگاه سومریان پیش از آمدن ایشان به میانرودان هیچ سند و گواه و راهنمای تاریخی وجود ندارد برخی از دانشمندان خاستگاه ایشان را از فلات ایران و از سوی شرق (شرق) دانسته اند. علی‌پاشا صالح سومریان را از تبار قفقازی (همنژاد با چچن‌ها و گرجی‌ها) دانسته و خط سیر مهاجرت ایشان را از شمال غربی ایران نوشته است ولی برای اثبات این نظریه مدرکی تاریخی وجود ندارد.
[ زبان سومریان
زبانشناسان زبان سومری را جزء زبانهای تکخانواده (منفرد) یعنی بدون خویشاوندی در میان زبانهای امروزی دسته بندی کرده اند. برخی تلاش‌ها در پیوند دادن زبان سومری با زبانهای دراویدی هند, اورالی و نیز آلتایی با شکست روبرو شده است.
لوحه سومری دربرگیرنده نام‌های خدایان سومری به خط میخی حدود سده ۲۴ پیش از میلاد.
در مورد ریشه زبانی این قوم اختلاف نظر بین تاریخ دانان وجود دارد. دانشنامه بریتانیکا مینویسد: «زبان سومری، زبانی منفرد و کهن‌ترین زبان مکتوب موجود است. این زبان برای نخستین بار در حدود 3100 پیش از میلاد در جنوب میانرودان گواهی گردیده و در طول هزاره سوم پ.م. رشد و توسعه یافته است. در حدود 2000 پیش از میلاد، زبان سومری به عنوان زبانی محاوره ای، با زبان سامی اکدی (آشوری- بابلی) جای گزین شد اما کاربرد کتبی آن کمابیش تا پایان حیات زبان اکدی، در حوالی آغاز عصر مسیحیت، ادامه داشت. زبان سومری هرگز بسیار فراتر از مرزهای اصلی خود در جنوب میان رودان توسعه نیافت؛ شمار اندک گویندگان بومی این زبان، تناسبی با اهمیت عظیم و تأثیرات زبان سومری بر توسعه تمدن میان رودان و تمدن‌های دیگر، در همه مراحل آنان، نداشت».
[ وام‌واژه‌های سومری در دیگر زبان‌ها
دیپی: واژه سومری دوب DUB که معنی کتیبه و سنگ نوشته را دارد، در زبان ایلامی (خوزی) به گونه ی Tup-pi-me به همان معنا دیده می شود. در زبان پارسی باستان نیز به گونه ی دیپی دیده می شود. و از آن مشتقات گوناگونی درست شد مانند دیپیر (دبیر)، دیپیستان (دبستان)، دیپی‌وان (دیوان) و دبیرستان. اما این که این واژه از کدام زبان است شاید براستی نتوان مشخص کرد، زیرا ایلامی ها هم همپای سومریان بوده اند.
[ تصورات دینی سومریان
باستان‌شناسان ،براین باورند که سومریان بت‌پرست بوده اند. مردمان آن اعصار مانند ایلامیان، هورییان، کاسی ها، اورارتوها و... همه بت می‌پرستیدند و یکتاپرستی هنوز مطرح نبود. ذکر این نکته لازم است که بت پرستی سومریان با نوع بت پرستی اکدیان وآشوریان فرق اساسی داشته است.
علاوه بر خدایگان مجزایی که مختص هر شهر سومری بوده است سه رب‌النوع مشترک نیزداشته‌اند:
1- آنو – فرمانروای آسمانها
2- بئل – خدای زمین
3- اآ – خدای دره عمیق
خدایان مذکور الهه روح‌های پاک ونجیب بودند وسومریان برای در امان ماندن از ارواح خبیث ،عفریت و دیو قربانی نموده و نذرونیاز میکردند. به بیان دیگر ایشان به مثابه تعلیمات دین زرتشت به دو نیروی خیر وشر اعتقاد داشتند،آنها به روح وغلبه نهایی خیر برشر اعتقادداشته و برای در امان ماندن از شر قربانی میکردند. بعضی از خدایان دارای زوجه بودند وبسیاری از ربه النوعها نیز دارای پدری از جنس خدا بودند.
از نظر سومریان، خداوندان نیز چون انسان دارای غضب، شهوت، سنگ دلی، عشق، نفرت و سایر صفات بودند و مانند روحانیان زرتشتی خادمان دینی سومری نیز ارج و قرب فراوانی درتوده‌های مردم داشتند.
سومریان اعتقاد داشتند که خدایان نیز چون شاهان زندگی توام با رفاه و آسایش دارند به این دلیل عبادتگاهایشان را مزین به اشیاء قیمتی و جواهرات ووسایل زینتی می‌‌کردندکه شباهتی تام با آتشکده‌های زرتشتی داشته است.
آنان بزرگ شهر را “پاتئسی” می‌‌نامیدند و اعتقاد داشتند که او به نیابت از خدایان به رتق وفتق امور شهر می‌‌پردازد
تاریخ ورود سومریان به این سرزمین دقیقا معلوم نیست، ولی بر اساس کاوشهای باستان‌شناسان سومریان حدودا 4500سال قبل ازمیلاداولین تمدن درخشان بشری را پایه گذاری کردند و دولت شهرهای باشکوهی چون اور، اوروک، نیپور، کیش، لاگاش، اریدو و غیره بنا نهادند، لازمه ایجادچنین تمدنی اینست که سومریان حداقل 500 سال قبل از بوجودآوردن دولت شهرها، در منطقه حضورداشته باشند یعنی می‌توان گفت سومریان 4500-5000 سال قبل از میلاد در منطقه میانرودان بوده اند.این باور که چرا سومریان را اولین قوم تشکل یافته میخوانند چند علت دارد.ابتدایی‌ترین و برترین آثار کشاورزی که نشانهٔ زندگی اجتماعی آنان است،ابزار سازی ودانش استفاده از فلزات،خط و نوشته که مهم‌ترین اختراع بشری است(خط سومریان میخی بوده و حدود 4500_5000 سال قدمت دارد.)و وجود شهرهای مستقل.
[ خاستگاه سومریان
درباره خاستگاه سومریان پیش از آمدن ایشان به میانرودان هیچ سند و گواه و راهنمای تاریخی وجود ندارد برخی از دانشمندان خاستگاه ایشان را از فلات ایران و از سوی شرق (شرق) دانسته اند. علی‌پاشا صالح سومریان را از تبار قفقازی (همنژاد با چچن‌ها و گرجی‌ها) دانسته و خط سیر مهاجرت ایشان را از شمال غربی ایران نوشته است ولی برای اثبات این نظریه مدرکی تاریخی وجود ندارد.
[ زبان سومریان
زبانشناسان زبان سومری را جزء زبانهای تکخانواده (منفرد) یعنی بدون خویشاوندی در میان زبانهای امروزی دسته بندی کرده اند. برخی تلاش‌ها در پیوند دادن زبان سومری با زبانهای دراویدی هند, اورالی و نیز آلتایی با شکست روبرو شده است.
لوحه سومری دربرگیرنده نام‌های خدایان سومری به خط میخی حدود سده ۲۴ پیش از میلاد.
در مورد ریشه زبانی این قوم اختلاف نظر بین تاریخ دانان وجود دارد. دانشنامه بریتانیکا مینویسد: «زبان سومری، زبانی منفرد و کهن‌ترین زبان مکتوب موجود است. این زبان برای نخستین بار در حدود 3100 پیش از میلاد در جنوب میانرودان گواهی گردیده و در طول هزاره سوم پ.م. رشد و توسعه یافته است. در حدود 2000 پیش از میلاد، زبان سومری به عنوان زبانی محاوره ای، با زبان سامی اکدی (آشوری- بابلی) جای گزین شد اما کاربرد کتبی آن کمابیش تا پایان حیات زبان اکدی، در حوالی آغاز عصر مسیحیت، ادامه داشت. زبان سومری هرگز بسیار فراتر از مرزهای اصلی خود در جنوب میان رودان توسعه نیافت؛ شمار اندک گویندگان بومی این زبان، تناسبی با اهمیت عظیم و تأثیرات زبان سومری بر توسعه تمدن میان رودان و تمدن‌های دیگر، در همه مراحل آنان، نداشت».
[ وام‌واژه‌های سومری در دیگر زبان‌ها
دیپی: واژه سومری دوب DUB که معنی کتیبه و سنگ نوشته را دارد، در زبان ایلامی (خوزی) به گونه ی Tup-pi-me به همان معنا دیده می شود. در زبان پارسی باستان نیز به گونه ی دیپی دیده می شود. و از آن مشتقات گوناگونی درست شد مانند دیپیر (دبیر)، دیپیستان (دبستان)، دیپی‌وان (دیوان) و دبیرستان. اما این که این واژه از کدام زبان است شاید براستی نتوان مشخص کرد، زیرا ایلامی ها هم همپای سومریان بوده اند.
[ تصورات دینی سومریان
باستان‌شناسان ،براین باورند که سومریان بت‌پرست بوده اند. مردمان آن اعصار مانند ایلامیان، هورییان، کاسی ها، اورارتوها و... همه بت می‌پرستیدند و یکتاپرستی هنوز مطرح نبود. ذکر این نکته لازم است که بت پرستی سومریان با نوع بت پرستی اکدیان وآشوریان فرق اساسی داشته است.
علاوه بر خدایگان مجزایی که مختص هر شهر سومری بوده است سه رب‌النوع مشترک نیزداشته‌اند:
1- آنو – فرمانروای آسمانها
2- بئل – خدای زمین
3- اآ – خدای دره عمیق
خدایان مذکور الهه روح‌های پاک ونجیب بودند وسومریان برای در امان ماندن از ارواح خبیث ،عفریت و دیو قربانی نموده و نذرونیاز میکردند. به بیان دیگر ایشان به مثابه تعلیمات دین زرتشت به دو نیروی خیر وشر اعتقاد داشتند،آنها به روح وغلبه نهایی خیر برشر اعتقادداشته و برای در امان ماندن از شر قربانی میکردند. بعضی از خدایان دارای زوجه بودند وبسیاری از ربه النوعها نیز دارای پدری از جنس خدا بودند.
از نظر سومریان، خداوندان نیز چون انسان دارای غضب، شهوت، سنگ دلی، عشق، نفرت و سایر صفات بودند و مانند روحانیان زرتشتی خادمان دینی سومری نیز ارج و قرب فراوانی درتوده‌های مردم داشتند.
سومریان اعتقاد داشتند که خدایان نیز چون شاهان زندگی توام با رفاه و آسایش دارند به این دلیل عبادتگاهایشان را مزین به اشیاء قیمتی و جواهرات ووسایل زینتی می‌‌کردندکه شباهتی تام با آتشکده‌های زرتشتی داشته است.
آنان بزرگ شهر را “پاتئسی” می‌‌نامیدند و اعتقاد داشتند که او به نیابت از خدایان به رتق وفتق امور شهر می‌‌پردازد
